sri lanka ne demek?

Sri Lanka veya resmî adıyla Sri Lanka Demokratik Sosyalist Cumhuriyeti (Seylanca: ශ්‍රී ලංකා, Tamilce: இலங்கை) Güney Asya'da, Hindistan'ın 31 kilometre güneyinde ve Hint Okyanusu'nda bulunan bir ada ülkesidir. 1972 yılından önce Seylan olarak bilinirdi. Hint Okyanusu'nun İncisi olarak da adlandırılan ülkede yaklaşık 21 milyon kişi yaşamaktadır.

Tarihçe

Hükûmet güçleri ve Tamil Eelam Özgürlük Kaplanları (diğer adıyla Tamil Kaplanları) arasında gerçekleşen iç savaş 1983 yılından beri sürmekteydi. Tamil Kaplanları'nın adanın kuzeyinde ve doğusunda Tamil Eelam adında bağımsız bir devlet kurma mücadelesi 2009 yılında hükûmet güçlerinin zaferiyle sonuçlanmıştır.

Coğrafya

Sri Lanka Güney Asya bölgesinin güney kısmında yer alan ve etrafı Hint Okyanusu'yla çevrili bir ada ülkesidir. Ülke, Hindistan'dan Mannar Körfezi ve Palk Boğazı ile ayrılmıştır. Yüzölçümü 65.610 km2 olan ülkenin toplam sahil şeridi uzunluğu 1.340 kilometredir.

2,524 metre yüksekliğinde olan Pidurutalagala dağı ülkenin en yüksek zirvesidir. Doğal kaynakları arasında kireç taşı, grafit, mineral kumlar, cevherler, fosfatlar, kil ve hidro enerji yer alır. Ülkede gerçekleşen doğal afetlerden başta gelenleri kasırga ve hortumlardır. Ormansızlaştırma, erozyon, kaçak avcılık ve kentleşmenin etkisiyle tehlike altında olan yabani hayvanlar, madencilik ve artan çevre kirliliğiyle sahillerin bozulması, sanayi atıkları ve pis su akıntılarıyla kirlenen tatlı su kaynakları, artıkların yok edilmesi ve Kolombo'da hava kirliliği ülkenin çevre sorunlarını oluşturan unsurlar arasında yer alır.

İklim

Sri Lanka'nın kuzey ve güneydoğu bölgelerinde tropikal savan (Aw), güneybatısındaki dağlık bölgelerde ise tropikal yağmur ormanı (Af) ve tropikal muson iklimleri (Am) gözlemlenir. Aralık ve Mart ayları arasında tropikal ve kuzeydoğu muson yağmurlarının etkisi altında kalan iklimi, Haziran ve Ekim ayları arasında da güneybatı muson yağmurlarının etkisi altında kalmaktadır.

Demografi

Ülkenin nüfusu 2016 verilerine göre 21.203.000 kişidir. Etnik açıdan ülkenin %74,9'u Sinhala, %11,2'si Sri Lankalı Tamil, %9,2 Sri Lanka Müslümanı, %4,2'si ise Hint Tamilidir. Geriye kalan %0,5 diğer gruplara mensuptur. Budistler toplumun %70,2'sini, Hindular %12,6'sını, Müslümanlar %9,7'sini, Hristiyanlar %7,2'sini, diğerleri ise %1'ini oluşturur. Seylanca %74 konuşur oranıyla ülkedeki baskın dildir, Tamilce ise %18'lik bir azınlıkça konuşulur. Diğer dilleri konuşan oranı %8'dir.¹

Yönetimi


Resmi adı	Sri Lanka Demokratik Sosyalist Cumhuriyeti
Kısa adı	Sri Lanka
Yerel resmi adı	Shri Lamka Prajatantrika Samajaya di Janarajaya / Ilankai Jananayaka Choshalichak Kutiyarachu
Yerel kısa adı	Shri Lamka / Ilankai
Eski adı	Serendib, Seylan
Yönetim biçimi	Cumhuriyet
İdari bölümler	9 il: Merkez, Kuzey Merkez, Kuzey, Doğu, Kuzey Batı, Sabaragamuwa, Güney, Uva, Batı

Kaynak: CIA World Factbook²

Ulaşım ve taşımacılık


Demiryolları	1,449 km (2007)
Karayolları	97,907 km (2008)
Su yolları	160 km (2008)
Boru hatları	Ham petrol ve petrol ürünleri: 62 km (1987)
Limanları	Kolombo, Galle, Jaffna, Trincomalee
Hava alanları	18 (2010)

Kaynak: CIA World Factbook³

Ekonomi

Uluslararası Para Fonu'na göre satın alma gücü paritesi açısından Sri Lanka'nın GSYİH'sı kişi başına düşen gelir açısından Güney Asya bölgesindeki en yüksek ikinci ülkedir. 19. ve 20. yüzyıllarda Sri Lanka, tarçın, kauçuk ve Seylan çayı üretimi ve ihracatıyla ünlü bir tarım ekonomisi oldu.⁴ İngiliz yönetimi altındaki modern limanların geliştirilmesi, adanın bir ticaret merkezi olarak stratejik önemini artırdı.⁵ 1948'den 1977'ye kadar sosyalizm, hükûmetin ekonomik politikalarını güçlü bir şekilde etkiledi. Sömürge plantasyonları dağıtıldı, sanayiler kamulaştırıldı ve bir refah devleti kuruldu. 1977'de özelleştirme, kuralsızlaştırma ve özel girişimin teşvik edilmesini içeren serbest piyasa ekonomisi ülkeye getirildi.⁶

Çay, kauçuk, kahve, şeker ve diğer emtiaların üretimi ve ihracatı önemini korurken, sanayileşme gıda işleme, tekstil, telekomünikasyon ve finansın önemini artırdı. Ülkenin ana ekonomik sektörleri turizm, çay ihracatı, giyim, pirinç üretimi ve diğer tarım ürünleridir. Bu ekonomik sektörlere ek olarak, özellikle Orta Doğu'daki denizaşırı istihdam, dövize önemli ölçüde katkıda bulunmaktadır.⁷

2010 itibarıyla, hizmet sektörü GSYİH'nın %60'ını, sanayi sektörü %28'ini ve tarım sektörü %12'sini oluşturmaktadır.⁸ Özel sektör ekonominin yüzde 85'ini oluşturur.⁹ Çin, Hindistan ve ABD, Sri Lanka'nın en büyük ticaret ortaklarıdır.¹⁰ Batı Eyaleti GSYİH'nın %45.1'ini, Güney Eyaleti ve Merkez Eyalet'in ise sırasıyla %10.7 ve %10'unu oluşturduğu iller arasında ekonomik farklılıklar bulunur.¹¹ Savaşın bitmesiyle birlikte, Kuzey Eyaleti 2010 yılında %22.9'luk rekor bir GSYİH büyüme bildirdi.¹²

Sri Lanka'nın kişi başına düşen geliri 2005'ten 2011'e iki katına çıktı.¹³ Aynı dönemde, yoksulluk %15.2'den %7.6'ya, işsizlik oranı %7.2'den %4.9'a düştü, Colombo Menkul Kıymetler Borsası'nın piyasa değeri dört katına çıktı ve bütçe açığı ikiye katlandı.¹⁴ Sri Lanka'daki hanelerin %90'ından fazlası elektrikle donatılmıştır; Nüfusun %87'sinin güvenli içme suyuna erişimi vardır; ve %39'unun boru şebekeli suyu vardır.¹⁵

2010'da 0.36'lık bir Gini katsayısı ile gösterilen gelir eşitsizliği de son yıllarda düştü.¹⁶

Dünya Ekonomik Forumu tarafından yayınlanan 2011 Küresel Rekabet Edebilirlik Raporu, Sri Lanka'nın ekonomisini faktör odaklı aşamadan verimlilik odaklı aşamaya geçiş olarak tanımladı ve küresel rekabet gücünde 52. sırada yer aldı.¹⁷ Ayrıca, ankete katılan 142 ülke arasında Sri Lanka, sağlık ve ilköğretimde 45., iş gelişmişliğinde 32., inovasyonda 42. ve mal piyasası verimliliğinde 41. sırada yer aldı. 2016'da Sri Lanka, Dünya Bağış Endeksi'nde 5. sırada yer aldı ve toplumunda yüksek düzeyde memnuniyet ve hayırsever davranışlar kaydetti.¹⁸ 2010'da The New York Times Sri Lanka'yı ziyaret edilecek 31 yer listesinin başına koydu.¹⁹ S&P Dow Jones Endeksleri, 2018 itibarıyla Sri Lanka'yı sınır pazarı olarak sınıflandırır.²⁰ Sri Lanka sıralaması 0.750 endeksle İnsani Gelişme Endeksi (İGE) açısından diğer Güney Asya ülkelerinin oldukça üzerindedir.

2016'ya gelindiğinde, altyapısı Uluslararası Para Fonu (IMF) tarafından kurtarılması gereken neredeyse iflas noktasına kadar gelmiş ülkenin borcu arttı.²¹ IMF, Sri Lanka'nın ekonomisini iyileştirmeye yönelik bir dizi kriter sağlamasının ardından Nisan 2016'da 1.5 milyar ABD Doları tutarında bir kurtarma kredisi sağlamayı kabul etti. 2016'nın dördüncü çeyreği itibarıyla borcun 64.9 milyar dolar olduğu tahmin ediliyordu. Geçmişte devlete ait kuruluşlar tarafından ek borç yapılmıştı ve bunun en az 9.5 milyar dolar olduğu söyleniyordu. 2015 yılının başından bu yana iç borç %12, dış borç ise %25 arttı.²² Kasım 2016'da IMF, ilk ödemenin başlangıçta planlanan 150 milyon ABD$'ından, yani tam 162.6 milyon ABD$'ından (119.894 milyon SDR) daha fazla olduğunu bildirdi. Ajansın ilk dilim için yaptığı değerlendirme, geleceğe yönelik ihtiyatlı bir iyimserlikti. Program kapsamında Sri Lanka hükûmeti, IMF'nin dördüncü gözden geçirmesinde belirttiği yeni bir İç Gelir Yasası ve otomatik bir yakıt fiyatlandırma formülü uyguladı. 2018'de Çin, 2019'dan 2021'e kadar olan dış borç geri ödemelerindeki ani artışlarla başa çıkmak için Sri Lanka'yı 1,25 milyar dolarlık bir krediyle kurtarmayı kabul etti.²³²⁴²⁵

Eylül 2021'de Sri Lanka büyük bir ekonomik kriz ilan etti.²⁶ Merkez Bankası Başkanı krizin ortasında istifa etti.²⁷ Parlamento, kriz nedeniyle "gıda istifini" yasaklamak amacıyla acil durum düzenlemeleri ilan etti.²⁸²⁹

Ekonomiye döviz girdisi sağlayan turizm, COVID salgını sırasında çöktü.³⁰